Креаторлар салықтарды жоюды және авторлық қауымдастықтардағы жемқорлықты жоюды талап етуде.

Парламент мәжілісінің депутаты Нартай Сарсенғалиевтің айтуынша, креативті индустрия 14 бағытты қамтиды, оның ішінде мода, өнер, музыка, дизайн, кино, архитектура және басқа бағыттар бар. Оның деректері бойынша, бұл салада шамамен 2,3 триллион теңге шоғырланған.

Депутат креативті бағыттардың реестрін жүргізуді және индустрияның даму динамикасын білу үшін нақты базаны құруды ұсынды.

«Біздің елімізде 15-16 авторлық қауымдастық жұмыс істейді, олар 70% табысты өздерінде қалдырады, ал тек 30% авторлық сыйақы ретінде төлейді. Бұл мәселелер көп», - деп түйіндеді ол.

Авторлық қоғамдардың жинайтын қаржы көлемі жылына 1,5-2 миллиард теңге

Олардың осы сомаға 90%-ын әкімшілік шығындарға жұмсайды, алайда авторлық құқық туралы заңда сыйақы жинау үшін комиссия 30%-дан аспауы тиіс. Бұл туралы бүгін авторлық құқық саласындағы сарапшы Темірлан Тулегенов мәлімдеді.

«Әлемдік мәдениет өнер туындыларын жасау және пайдалану арқылы байланысты. Қазақстанда авторлық құқық және оған қатысты құқықтар туралы заң қабылданғанына 28 жыл болды. Бірақ бұл екі мәселе әлі шешілмеді. Олар қазіргі таңда қазақстандық мәдениеттің дамуына және заманауи шоу-индустрияның қалыптасуына басты кедергі болып отыр», - деді ол.

Бірінші мәселе – шығармашылық адамдардың авторлық құқық бойынша абсолютті сауатсыздығы, бұл өздерінің шығармашылық қызметінің нәтижелерін монетизациялауда көрінеді.

«Екінші мәселе – авторлық қоғамдардың шектен тыс әрекеттері, олар бұл сауатсыздықты пайдаланып, шығармашылық қызметкерлерді тонап, заң бойынша тиісті сыйақыны төлемей немесе көбінесе мүлде төлемей отыр. Авторлық құқық құқықтық ғылымдар жүйесінде кәсіпкерлік құқық болып табылады, яғни кез келген өркениетті мемлекеттің өнерді коммерцияландырудағы негізгі құралы. Алайда Қазақстанда шығармашылық жоғары оқу орындарында авторлық құқық негіздері пәні жоқ. Бұл парадокс анық», - деді Темірлан Тулегенов.

Оның айтуынша, қазіргі таңда барлық шағын және орта бизнес авторлық қоғамдардың есепшотына қойылған, олар кафе, мейрамханалар, сауда орталықтары, автосалондар және тіпті шаштараздарда музыка пайдаланғаны үшін жүйелі түрде ақы төлейді.

«Сонымен қатар, осы заңның қабылданған сәтінен бастап оған енгізілген өзгерістер тек авторлық қоғамдардың мүддесіне қызмет етті. Осы өзгерістердің арқасында бүгін авторлық қоғамдар сыйақыны ай сайын емес, тоқсан сайын төлеу құқығына ие, бұл оларға бұл ақшаларды банк депозиттерінде айналдыруға мүмкіндік береді. Олар әлі күнге дейін қолмен есеп береді, арнайы бағдарламаларды пайдаланбай, бұл жинақталған сыйақыны мүлде ашық емес және әділетсіз бөлуді қамтамасыз етеді», - деп қосты ол.

Ол цифрландыру министрлігіне сыйақыларды жинау және бөлудің барлық процесін цифрландыруға мүмкіндік беретін бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеуді ұсынды, бұл авторлық қоғамдардың әкімшілік шығындарын 30%-дан 20%-ға, тіпті 15%-ға дейін қысқартады.

«Кейбір авторлық қоғамдардың ұйымдық-құқықтық формасы авторлық құқық туралы заңға сәйкес келмейді, онда авторлық қоғамдар тек қоғамдық бірлестіктер ретінде құрылуы тиіс екені нақты көрсетілген, яғни коммерциялық қызметпен айналысуға құқығы жоқ, бұл ТОО немесе жекеменшік ұйымдар ретінде құрылуына мүмкіндік бермейді», - деді авторлық құқық саласындағы сарапшы.

Оның мәліметтері бойынша, бүгінгі таңда Қазақстанда 15 авторлық қоғам жұмыс істейді.

«Олар шығармашылық қызметкерлердің сауатсыздығы арқасында пайда болды, оларға автордың тек бір қоғамнан сыйақы алуға болмайтыны туралы аңыздар айтылады. Сондықтан ұсынылатын заң жобасындағы басты талаптардың бірі авторлар мен орындаушылардың құқықтарын бірнеше қоғамға басқаруға тапсыруына болмайтыны болуы керек, себебі бұл төлеушілер үшін хаос тудырады, олар кімге автордың немесе шығарманың пайдалануына ақы төлеу керектігін білмейді», - деп ұсынды ол.

Сарапшы авторлық қоғамдарға кез келген музыканы жинау құқығын беретін аккредитацияны жоюды ұсынды. Оның пікірінше, авторлық қоғамдар тек тікелей келісімшарттар бойынша, тек құқық иелерінен тікелей алған құқықтар шеңберінде жұмыс істеуі тиіс. Бұл авторлық қоғамдар санын бірлестіру арқылы азайтуға әкеледі.

«Сыйақыны жинау және бөлуді мемлекеттік басқаруға беру бүгінгі күні практикалық тұрғыдан мүмкін емес деп есептеймін. Саморегулирование туралы заңды орындау шеңберінде биылғы жылдың қыркүйек айында музыкалық креативті индустрияның ұлттық шығармашылық одағы құрылды, ол саланың ішінде кәсіби стандарттар мен сертификаттауды қалыптастыруға мүмкіндік береді», - деді ол.

Авторлық құқық мәселелері бойынша заңнама өзгеріске ұшырайды

Осыған байланысты аудиовизуалды музыкалық ойнатқыштар үшін автоматтандырылған платформаның әзірлеушісі Эльнора Оспан бизнес интеллектуалдық меншік объектілерін пайдалану үшін ақы төлеуге дайын, бірақ авторлық қоғамдарға сенбейді, олар ақша жинап, оны құқық иелеріне бағыттамайды деп есептейді.

«Sony Music, Warner, Universal секілді ірі халықаралық компаниялар Қазақстанға кіруге ниет білдірмейді, себебі олар музыкалық индустрияның ең жемқор сала екенін және авторлық қоғамдармен күресу мүмкін еместігін есептейді. Біз IT өнімін әзірледік, көптеген керемет пікірлер алдық, бірақ авторлық қоғамдарға келгенде, оларға бұл өнімді ұсынғанымызда, олар жай ғана көздерін жұмып, мұның оларға қажет еместігін айтты», - деді ол.

Бұл мәселеде юстиция вице-министрі Ботагоз Жакселекова сенатта креативті индустрия бойынша заң жобасында депутаттар мемлекеттік монополияны ұсынғанын, бірақ оның сынға ұшырағанын және шешім таппағанын атап өтті.

«Сондықтан біз де бірнеше алаң ұйымдастырдық, авторлық қоғамдармен сөйлестік. Шынында да, интеллектуалдық меншік бойынша заң жобасы мәжіліс қарауына енгізілді, заңнама комитеті онымен айналысуда. Біз жақын арада жұмыс тобына бұл мәселені талқылауды бастауға дайынбыз. Мұнда біз цифрландыруға назар аударамыз, және Минюст цифрландыру бойынша методологияны өз мойнына алуға дайын», - деп түйіндеді ол.

Фильмдердің бюджетінің 30-40% салықтарға кетеді

Brave Talents медиакомпаниясының негізін қалаушы және «Креативті индустриялар» номинациясындағы жылдың кәсіпкері Алмас Жали Қазақстандағы салық жүктемесінің нәтижесінде фильмді көру үшін жинақталған қаржының шамамен 30-40%-ы салық ретінде ұсталып қалатынын атап өтті. Сондықтан креативті индустрия өкілдері жеңілдіктерді сұрайды.

Оның айтуынша, оның командасы үшінші фильмді түсіріп жатыр. Бірінші «Отыздан асып барамын», екінші – «Дәстүр», ол Қазақстандағы максималды кассалық рекордты жинады.

«Біз оны Ресейге, Таяу Шығысқа саттық, және қазір де сатуды жалғастырып жатырмыз. Қазір «Дәстүр» фильмінің 2-ші бөлімі түсірілуде.