Автор: аналитик Freedom Finance Global Ансар Абуев
Адамзаттың ғарышты игеру жолындағы алғашқы қадамдары көбіне саяси, ал коммерциялық себептерден гөрі, саяси себептермен анықталды. 1957 жылы «Спутник-1» ұшыруы, 1961 жылы Юрий Гагариннің ұшуы және 1969 жылы «Аполлон-11» айға қонуы ғарышты зерттеу мен игеруге ұмтылудың негізін қалағанымен, ол КСРО мен АҚШ арасындағы «ғарыштық жарыс» деп аталатын жағдайдың нәтижесі болды. Келесі 30 жыл бойы ғарыштық бағдарламалар негізінен мемлекеттік салада қалып, NASA мен «Роскосмос» сияқты ұйымдар пайда болды, бұл салаға ғылыми және коммерциялық емес жағдай ретінде ұзақ уақыт бойы мәртебе берді. Дегенмен, бүгінгі таңда ғарыш индустриясындағы коммерциялық сектордың үлесі мемлекеттік бағдарламалармен салыстырғанда 77%-ға жетеді.
Глобалдық ғарыш секторына инвестициялар
Дереккөз: strategyand.pwc.com
PwC-тің «Шекараларды кеңейту: ғарышқа инвестиция салу бойынша практикалық нұсқаулық» зерттеуіне сәйкес, глобалдық ғарыш секторының үлесі 469 миллиард доллар деп бағаланады. Инвестицияланған капиталдың негізгі көлемі венчурлық компаниялардан келеді және ол шамамен 80%-ды құрайды: жеке капитал (Private Equity) және аэроғарыш, телекоммуникация, IT және қаржы секторларындағы корпорациялардан. 2015 жылдан бері глобалдық ғарыш секторына 600-ден астам компанияға бағытталған 47 миллиард доллардан астам жеке капитал инвестицияланды. Тартылу бойынша бірінші орында АҚШ, екінші орында Ұлыбритания. 2015 жылы тек 56% ғарыштық инвестициялар табыс әкелетін компанияларға тиесілі болды, ал 2022 жылы бұл көрсеткіш 95%-ға жетті, бұл сектордың өсіп келе жатқан жетілуін көрсетеді.
Morgan Stanley Research-тің бағалауы бойынша, 2040 жылға қарай әлемдік ғарыш индустриясының көлемі 1 триллион доллардан асуы мүмкін.
SpaceX және көп рет қолданылатын зымырандар
Ғарышты коммерцияландырудағы шынайы бетбұрыс 2000 жылдардың басында, ғарыштық салаға жеке компаниялар белсенді көңіл аудара бастағанда орын алды. Сол кезде жүк тасымалдаудың жоғары құны басты мәселе болды. Бұл жағдайды SpaceX түбегейлі өзгертті. Әртүрлі деректер бойынша, 1960-1980 жылдары 1 кг-ды орбитаға жеткізу құны инфляцияны ескере отырып 10 мыңнан 100 мың долларға дейін болды. SpaceX 1 кг-ның құнын 200 долларға дейін төмендетіп, орбиталды ұшыруларды коммерцияландырудың символына айналды.
Ғарыш туризмі
2010 жылдарға қарай ұзақ мерзімді коммерциялық мүмкіндіктерге бағытталған жобалар пайда бола бастады. Олардың арасында әсіресе ғарыш туризмі ерекшеленді, мұнда кез келген адам едәуір ақша төлеп, Жердің шар тәріздес формасын өз көзімен көре алады. Ғарыш туризмінің бағалары компания мен ұшу түріне байланысты өзгереді. Суборбиталық ұшулар 250 000-нан 450 000 долларға дейін, ал орбиталды миссиялар ондаған миллион долларға дейін жетуі мүмкін. Технологиялардың дамуы мен бәсекелестіктің күшеюімен ғарыш туризмінің құны төмендейді және қолжетімділігі артады деп күтілуде.
Спутник технологиялары
Халықаралық деңгейде ғарыш саласы экономикалық үлесін қосып, шамамен 5 мың белсенді спутник арқылы қамтамасыз етіледі, олар әлемдегі ең ірі жаһандық проблемалардың кейбірін шешуге көмектеседі, соның ішінде төмен көміртекті экономикаға көшу, салаларды цифрландыру, азық-түлік қауіпсіздігі мәселесін шешу және т.б. PwC-тің бағалауы бойынша, 2030 жылға қарай шамамен 100 мың спутник ұшырылады, бұл соңғы 60 жылда ұшырылған 11 мың спутниктен айтарлықтай асып түседі. Сектордың жыл сайын 11%-ға өсуі күтілуде, ал кейбір сегменттер, мысалы, Жерді бақылау және спутник байланысы, одан да жылдам дамиды. Ұзақ мерзімді перспективада мұндай инновациялар спутниктерді жою және қызмет көрсету сияқты мүлдем жаңа «орбиталық» экономикалық нарықтарды ашады.
Инвесторларға назар аударатын ғарыштық технологиялар секторындағы ең үздік 5 қағаз:
1. Iridium Communications Inc. (IRDM) — мобильді дауыстық байланыс және деректерді беру қызметтерін 66 белсенді спутникінен тұратын өз спутник желісі арқылы ұсынатын американдық компания. Компания әлем бойынша коммерциялық кәсіпорындар, мемлекеттік ұйымдар және жеке пайдаланушыларды қамтитын клиенттерді қызмет көрсетеді. 2024 жылдың үшінші тоқсанындағы есеп бойынша Iridium Communications Inc. абоненттерінің саны 2,48 миллионға жетіп, өткен жылмен салыстырғанда 11%-ға артты. IRDM-нің абоненттік базасының кеңеюінен түскен табыс жылдық есепте 5%-ға өсті және 2024 жылдың үшінші тоқсанындағы жалпы табыстың 75%-ын құрады. Компания сондай-ақ инженерлік қолдау мен басқа қызметтерден, атап айтқанда, мемлекеттік келісімшарттар арқылы табысты арттыруға назар аударды. Тұрақты абоненттер санының артуы және спутник байланыс қызметтерінен тұрақты табыс өсудің негізгі қозғаушы күштері болып табылады. 12 айлық консенсус бағасы 40,6 доллар, бұл қазіргі 27,9 доллар бағасымен 45,5% әлеуетті табыс береді.
2. Lockheed Martin Corporation (LMT) — әскери және азаматтық клиенттер үшін жоғары технологиялық жүйелер мен қызметтерді әзірлеу және өндірумен айналысатын американдық аэроғарыштық және қорғаныс компаниясы. LMT мемлекеттік және коммерциялық клиенттермен ұзақ мерзімді келісімшарттар арқасында тұрақты табыс пен пайда өсімін көрсетеді. Сонымен қатар, компания тұрақты дивидендтер төлеуімен танымал. 2024 жылдың үшінші тоқсанында ол тоқсандық дивидендтерді 5%-ға, яғни акцияға 3,30 долларға дейін арттырды. Талдаушылар ол үкіметтік келісімшарттар мен қорғаныс шығындары арқасында өз позицияларын сақтайды деп күтуде. 12 айлық консенсус бағасы 612 доллар, бұл қазіргі 534,7 доллар бағасымен 14,4% әлеуетті табыс береді. Lockheed Martin Corporation консервативті инвесторлар үшін тамаша таңдау болып табылады.
3. Ball Corporation ( BALL ) — сусындар, азық-түлік және жеке гиги