«Кейде ішкі істер министрлігі немесе құқықтық статистика комитеті қандай да бір қызық цифрларды келтіретініне куә боласыз. Мысалы, 2023 жылы 17 мың ЖКО болғаны айтылды. Бұл шындық, бірақ сақтандырушылардың да өз статистикасы бар – олар жыл сайын 100 мыңнан кем емес ЖКО болатынын айтады. Айырмашылығы неде – құқықтық статистика комитеті мен Ішкі істер министрлігі тек денсаулыққа зиян келтірілген немесе өлім жағдайы орын алған ЖКО-ны тіркейді», – деп түсіндірді «Freedom Insurance» сақтандыру компаниясының басқарма төрағасы Азамат Керімбаев «Ақылды қала: технологиялардың қалалар мен азаматтардың қауіпсіздігіне әсері» атты іс-шара барысында. Бұл іс-шара 2024 жылдың 22 қарашасында Алматыда өтті, деп хабарлайды Kapital.kz бизнес ақпарат орталығының тілшісі. Шын мәнінде, Қазақстанда жыл сайын 100 мыңнан астам ЖКО болады, деп қайталады спикер. Ол соңғы үш жылдағы ЖКО статистикасын ұсынды:
«Бұл неге әкеледі. ЖКО-ның барлық қатысушылары көшеде үш-төрт сағат тұрады, кептелістер пайда болады. Сәйкесінше, қала экономикалық тұрғыдан ақша жоғалтады. Бұл туралы айту дәстүрге айналмаған, бірақ 2018 жылы Алматыдағы кептелістердің экономикалық шығындары күн сайын 600 миллион теңге екені есептелген: біреулері жұмысқа кешігіп, басқалары тапсырыстарынан айырылады – бұл жіберілген пайда көлемі. Ал ЖКО нәтижесінде адамның өлімі экономикаға жыл сайын 100 миллион теңге зиян келтіреді – әрине, бұл арандатушылық, бірақ, дегенмен, осындай цифрлар бар», – дейді Азамат Керімбаев.
Ол осы жылы енгізілген Еуропротоколдың шарттары мен нәтижелері туралы еске салды: 2024 жылы оның аясында 10 мыңнан астам ЖКО рәсімделді. Сақтандыру компаниялары мұны онлайн форматта орындауы тиіс және бес жұмыс күні ішінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыруы керек, деді Freedom Insurance басқарма төрағасы. «Әкімшілік кодексте 610-бап бар, ол ЖКО жасағаны үшін 17 МРП көлемінде айыппұл салуды көздейді. 2024 жылдың мамырынан бастап Еуропротокол аясында рәсімделген ЖКО қатысушылары әкімшілік жауапкершіліктен босатылады », – деп бөлісті спикер. Оның айтуы бойынша, Астана әкімшілік соты Еуропротоколды енгізу елордада жоғарыда аталған бап бойынша өтініштер санының 36%-ға төмендеуін растайды.
«Зияндарды бөлу деген ұғым бар. Бұл 30-40% барлық сақтандыру жағдайлары 100 МРП-ға дейінгі зияндар екенін көрсетеді. Сондықтан біз Еуропротокол аясында жылына 40 мың ЖКО-ны реттеуге болатынын есептейміз», – деп атап өтті Азамат Керімбаев.
Спикер 200 мың автомобильдің жыл сайын ЖКО-ға түсетінін, бұл еліміздің автопарқының 4%-ын құрайтынын атап өтті (5 миллион машина). Осы 200 мың көліктің тек 98 мыңы сақтандыру компанияларынан сақтандыру өтемін алады, деп назар аударады. «Ұлттық статистика бюросының сайтында біздің автокөлік иелері жыл сайын 180 миллиард теңгені көліктерді жөндеуге жұмсайтынын көруге болады, – дейді Freedom Insurance басқарма төрағасы. – Ұлттық банк сайтында міндетті сақтандыру аясында (ОС ГПО ВТС – ред.) сақтандырушылар жыл сайын 50 миллиард теңге төлейді. Яғни, 180 миллиард теңгеден тек 50 миллиард теңге сақтандырумен жабылады. Адамдар отбасылық бюджеттен 130 миллиард теңге жөндеу жұмыстарына жұмсайды».
Банктер автокөлік иелерін КАСКО (кешенді автосақтандыру, жауапкершіліктен басқасы) сатып алуға мәжбүрлегендіктен, Қазақстандағы автопарктің тек 5%-ы ерікті автосақтандыру аясында сақтандырылған, деп қосады Азамат Керімбаев. «Дегенмен, ерікті КАСКО бойынша адамдар жыл сайын 25 миллиард теңге өтемақы алады», – деп қорытындылады ол.
«Абайлы жүргізушілер бар, ал абайсыз жүргізушілер бар. Біздің Sergek компаниясының әріптестері өткен жылы Алматы мен Астанада өте қызықты зерттеу жүргізді: 80% жол жүрудің 20% көліктерімен жүзеге асырылатыны анықталды, – деп хабарлайды спикер. – Күндіз-түні пайдаланылатын автомобильдердің қауіп деңгейі, гаражда бес күн бойы тұратын және тек демалыс күндері шығатын жүргізушілерге қарағанда, жоғары екені айқын».
Азамат Керімбаев «сақтандыру скринингін» енгізу уақыты келгенін, ол жүргізушінің апаттылық деңгейін бағалауға және әр авто иесіне тарифті жеке түрде белгілеуге мүмкіндік беретінін есептейді.
«Біздің аналитика 70% автокөлік иелерінің міндетті сақтандыру аясында 40% жеңілдіктер алуы керек екенін көрсетеді. Қазақстан бойынша орташа есеппен ол бүгін 15 мың теңге тұрады. Ал 70% жүргізушілер 40% төмен төлеуі керек, себебі олар абайлы немесе аз жүретіндер. Тек 30% 3-4 есе көп төлеуі керек», – деп қорытындылады Freedom Insurance басқарма төрағасы.
Sergek Group деректерді талдау бөлімінің жетекшісі Шайгазы Мухтаров компанияның соңғы зерттеу нәтижесін еске салады: «Сіздердің көпшілігіңіз сондай жағдайға тап болған шығарсыздар, сізді дөрекі түрде кесіп өтеді, «жолды» ауыстырады: жолда «қысқартуды» жасайды және т.б. Бұл мінез-құлық паттернін (модель – ред.) зерттеу біз үшін өте қызықты болды, адамдар шынымен уақыт үнемдей ме, жоқ па. Нәтиже мынадай болды: орташа экономия 42 секунд . Яғни, осындай тәуекелдер мен маневрлер шынымен 1 минуттан аз уақытты жеңіп алуға тұра ма?»
Шайгазы Мухтаровтың айтуынша, Алматыдағы орташа күнделікті көлік құралдарының (КҚ) 93%-ы тұрақты КҚ-ға (601 мың) келеді. Алматы мегаполисінде күніне орташа есеппен 647 мың автомобиль қозғалады, олардың 4%-ы такси (29 мың).
«Бізде гипотеза болды: 80% қалаға кіретін көліктер жүктемені жасайды. Шын мәнінде, басқа қалалардан келген КҚ-ның транспорттық коллапсқа қосқан үлесі өте аз. Біз көптеген гипотезаларды тексереміз, және олардың бәрі расталмайды», – деп қорытындылады Sergek Group деректерді талдау бөлімінің жетекшісі.